Łączyński Adolf, h. Nałęcz (1797-1870)


         

  ŁĄCZYŃSKI Adolf h. Nałęcz (1797-1870), ziemianin, polityk, powstaniec. Ur. 17.06.1797 r. w Gradowie pod Sochaczewem w rodzinie Dionizego, starosty strzeleckiego, kapitana pieszej gwardii królewskiej, posła na Sejm Wielki i deputata na Trybunał Koronny, sędziego pokoju powiatu gostyńskiego za Księstwa Warszawskiego oraz Teodory z Podczaskich, podczaszanki gostyńskiej. W l. 1808-1816 uczył się w Szkole Kadetów i w Liceum Warszawskim, później studiował prawo i historię na Uniwersytecie Warszawskim. Na pocz. lat 20 - tych przebywał w Paryżu, po powrocie do Królestwa Kongresowego pracował jako urzędnik w Radzie Stanu. Po śmierci ojca objął majątek Białe w pow. gostyńskim. Do 1830 piastował różne godności lokalne, popierając legalną opozycję. W czasie nocy listopadowej przebywał w Warszawie i brał udział w zdobyciu Arsenału. Jako oficer 2. pułku jazdy Mazurów walczył w kilku bitwach, m.in. pod Grochowem (25.02.1831), za udział w której otrzymał order Virtuti Militari.

 Po upadku powstania był przez krótki czas internowany, a następnie powrócił do swego majątku. Za kontakty z emisariuszami skazany 7.07.1833 na zesłanie do rot aresztanckich w Rosji. Przebywał m.in. w Moskwie i Orenburgu, gdzie nabawił się ciężkich chorób. W kwietniu 1837 wrócił do kraju. Gospodarował swoim majątkiem i sprawował też funkcje publiczne, np. radcy Dyrekcji Głównej Towarzystwa Kredytowego w Warszawie. W r. 1839 poślubił Rozalię hr. Ponińską i zamieszkał w należącym do niej Kościelcu pod Inowrocławiem. Dobra w Kościelcu doprowadził do wysokiej kultury rolnej, i stały się one ośrodkiem zdobywania wiedzy rolniczej. Dość szybko rozwinął szeroką działalność publiczną, zdobywając uznanie szlachty wikp. głównie za zdolności oratorskie. Już wtedy wyznawał poglądy konserwatywne i z niechęcią odnosił się do akcji spiskowych. Wiatach 1849-1852 był posłem z okręgu gnieźnieńsko - inowrocławskiego w sejmie pruskim. Jako poseł nie odegrał większej roli. Był jednym z założycieli Ligi Polskiej w pow. inowrocławskim (1848-1850) oraz powstałego w Inowrocławiu Tow. Narodowego do Opieki nad Wdowami. Obie organizacje miały jednoczyć społeczność polską wobec narastającego ucisku pruskiego. Podobny charakter miało Bractwo Pow. zawiązane 16.04. 1850 przez Łączyńskiego i Adama Budzińskiego. W l. 1851 - 54 wchodził w skład dyrekcji Bazaru w Poznaniu (należał wcześniej do jego współzałożycieli). Współdziałał przy organizowaniu „Dziennika Poznańskiego" i Centralnego Towarzystwa Gospodarczego (1861), którego został prezesem. Wraz z Karolem Libeltem, Józefem Morawskim i ks. Franciszkiem Pankau zawiązał komitet do urządzania obchodu tysiącletniej rocznicy chrześcijaństwa w Polsce i początków dynastii piastowskiej. Komitet planował usypać kopiec Piastów w Kruszwicy, odnowić tamtejszą kolegiatę i odbudować spalony w 1834 kościół NMP w Inowrocławiu. Władze pruskie nie zezwoliły na zbiórki pieniężne i doprowadziły do wygaśnięcia tych inicjatyw. Łączyński przewodniczył pierwszemu zebraniu Tow. Rolniczego w Inowrocławiu (10.05.1861), które dało początek aktywnej i długotrwałej działalności kółek rolniczych na Kujawach. Na początku 1861 kandydował na deputowanego z pow. śremskiego, ale przegrał z Aleksandrem Guttrym. W okresie przedpowstaniowym brał udział w niektórych uroczystościach patriotycznych (np. w mszy św. z okazji rocznicy śmierci gen. Jana Skrzyneckiego odprawionej w sierpniu 1861 w inowrocławskiej farze), był jednak zdecydowanym przeciwnikiem powstania. Jesienią zainicjował spotkanie znanych polityków poznańskich, które zaowocowało powstaniem tzw. Komitetu Łączyńskiego, politycznej reprezentacji „białych", bez przedstawicieli mieszczan i inteligencji. Komitet przeciwdziałał włączeniu Wielkopolski do powstania, a po jego wybuchu nie udzielił powstańcom żadnej pomocy. Na terenie pow. inowrocławskiego nie nawiązał kontaktów ze strukturami konspiracyjnymi i 16.02.1863 wydał odezwę, że „powstanie upaść musi lejąc strumienie czystej krwi polskiej". Po rozwiązaniu Komitetu Łącz. nie wszedł do powstałego w jego miejsce Komitetu Działyńskiego. Kontaktował się z przedstawicielami emigracyjnego Hotelu Lambert. W połowie 1863 został na krótko aresztowany, a potem był jednym z oskarżonych w wielkim procesie berlińskim (lipiec - grudzień 1864), odpowiadając z wolnej stopy. Sąd uniewinnił go z zarzutów o przygotowanie zamachu stanu. Ponownie sądzony wiosną 1865 został również uniewinniony. Po tych wydarzeniach jego aktywność zmalała. Sprzedał wieś Dziennice, którą posiadał w latach 1862-1864. Do końca życia pozostał członkiem Towarzystwa Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, wspomagał różnoraką działalność charytatywną, udzielał kredytów i pożyczek znajdującym się w potrzebie włościanom. W lipcu 1868, wraz ze swym długoletnim przyjacielem Ignacym Modlińskim z Walentynowa (powstańcem z 1831) i innymi obywatelami, przyjmował delegację gości ze Lwowa. Do końca życia pozostawał jednym z najbardziej popularnych ludzi Wielkopolski.
   Zmarł 2 czerwca 1870 w Poznaniu, spoczywa w krypcie Kaplicy pw. św. Barbary w Kościelcu. W małżeństwie z Rozalią Ponińską (wdowa po Julianie Dąmbskim) nie miał potomstwa.

 

strona główna

        
 

Źródło: ks. Maciej Kuczyński, "Historia Kościelca w wypisach", Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, Kościelec 2009