Imię i nazwisko
tytuł publikacji		 treść publikacji


Anna Kulpa - nauczyciel matematyki w ZSP Kościelec

CZY WARTO ORGANIZOWAĆ PRACĘ W GRUPACH NA LEKCJACH MATEMATYKI?


CZY WARTO ORGANIZOWAĆ PRACĘ W GRUPACH NA LEKCJACH MATEMATYKI?

  I. Wstęp

   Każdy nauczyciel wybiera w procesie nauczania różne metody pracy, dobiera właściwe środki dydaktyczne. Równie ważne jest także dobranie odpowiedniego układu organizacyjnego, formy pracy uczniów.

  Wyróżnia się trzy podstawowe formy pracy uczniów: indywidualna, grupowa i zbiorowa. Praca w grupach to uczenie się przy współpracy. To taki sposób organizacji klasy, który umożliwia uczniom osiąganie celów dzięki pracy zespołowej z jednoczesnym ograniczeniem rywalizacji. Zalicza się ją do metod aktywizujących. Wśród jej wielu zalet należy wymienić konieczność respektowania przyjętych zasad, doskonalenie kompetencji komunikacyjnych oraz to, że działa inspirująco na wszystkich uczniów. Prowadzi do współpracy w grupie, zwiększenia skuteczności uczenia się. Według danych opracowanych przez TERM stosowanie różnych metod daje różny stopień przyswajania wiedzy np. wykład 5%, dyskusja 40% a uczenie innych aż 90%

  Praca w grupach sprawdza się bardzo dobrze przy doskonaleniu zdobytej wiedzy i przy tworzeniu pozytywnych relacji w klasie.

  Ta forma pracy na lekcjach budzi jednak wiele kontrowersji, wątpliwości.

  • Po co pracować w grupie?
  • Jakie stąd mogą płynąć korzyści?
  • Kiedy prowadzić pracę w grupach?
  • Jak dobierać uczniów w grupy?
  • Czy nie jest to czas stracony?
  • Czy wszyscy pracują efektywnie?
  • Jak motywować uczniów do pracy?

 

  Aby odpowiedzieć na te i inne pytania przedstawię stanowisko uczniów i własne refleksje po przeprowadzonych zajęciach w takiej formie a także spostrzeżenia po konkursach międzyszkolnych organizowanych w drużynach.

 

Cele organizowania pracy grupowej

 

  • Zaspokajanie potrzeb rozwojowych uczniów związanych z aktywnością poznawczą, społeczną, emocjonalną.
  • Uczenie się od siebie nawzajem.
  • Uczenie się podejmowania decyzji uzgodnionych w wyniku negocjacji.
  • Rozwijanie umiejętności współdziałania.
  • Przeciwdziałanie izolacji niektórych uczniów.
  • Zachęcanie do poszukiwań podczas rozwiązywania problemów.
  • Integrowanie zespołu klasowego.
  • Aktywizowanie uczniów.

 

  Prawidłowo zorganizowana praca w grupach umożliwia właściwe relacje i współdziałanie między nauczycielem i uczniem

 

 

II.Opinie uczniów na temat pracy

w grupach na lekcjach matematyki.

 

Uczniowie na ogół lubią pracować w grupach choćby na części lekcji. Powodów jest kilka: nauczyciel nie odpytuje w tym czasie, atmosfera jest "luźniejsza".

W anonimowej ankiecie zadałam 4 pytania uczniom klasy pierwszej liceum ogólnokształcącego. Celem ankiety było poznanie opinii uczniów na temat pracy w grupach.

Oto pytania:

1. Czy lubisz pracę w grupach na lekcji matematyki? Odpowiedź uzasadnij.

2. Czy w grupie pracujesz aktywniej niż na innych lekcjach?

3. Czy w grupie zadajesz pytania, których nie zadałbyś na forum klasy?

4. Czy oceny wystawiane za pracę w grupie są twoim zdaniem sprawiedliwe?

Pytania miały charakter otwarty, uczniowie odpowiedzieli na wszystkie pytania.

 

  Łatwo się domyślić, ze odpowiedź na pytanie pierwsze była pozytywna w 100%.Uczniowie lubią pracować w grupach bo:

  • można się uczyć od siebie nawzajem,
  • lubią się uczyć z innymi,
  • wiadomości się uzupełniają,
  • każdy ma indywidualny wkład w pracę.

Te uzasadnienia pojawiały się najczęściej. Już przy pierwszym pytaniu pojawiły się wątpliwości: lubię pracę w grupach, ale grupy muszą być wybrane przez nauczyciela.

 

  Ponad 30% uczniów odpowiedziała negatywnie na pytanie drugie.

  Taką odpowiedź uczniowie uzasadniają w sposób następujący: nie wszyscy pracują więc i ja nie będę pracował zbyt aktywnie. Zdecydowana większość uważa, że rywalizacja między grupami jest pozytywnym bodźcem do zwiększenia aktywności, a poza tym jest odpowiedzialność przed grupą.

  Ciekawe spostrzeżenia przekazują uczniowie w odpowiedzi na pytanie trzecie (ok.80% pozytywnych odpowiedzi) Wśród uzasadnień pojawia się stwierdzenie: tak, zadam pytanie grupie aby się przekonać czy tylko ja tak rozumuję czy inni również.

  Aż 50% uczniów ma wątpliwości, czy sprawiedliwa jest ocena za pracę w grupie. Jako główne uzasadnienie podawany jest nierówny wkład pracy, nierówne szanse grup dobieranych w sposób losowy.

  Są i tacy,którzy twierdzą, że oceny powinny być jednakowe, bo praca jest wspólna, wszyscy się starają, lecz nie wszyscy mają takie same predyspozycje, możliwości.

  Nasuwają się wnioski, które mogą być tematem do przemyśleń i scenariuszy lekcji w grupach.

 

Lekcje w grupach wymagają dobrej organizacji, przemyślanego sposobu oceniania
Każdy uczeń musi znać swoje zadanie, to motywuje pozytywnieuczniów do pracy.
Nie każdy umie wszystko. Praca w grupach pozwala na uzupełnianie wiadomości i uczenie się od kolegów.

 

 III. Praca w grupach na turniejach matematycznych

 

  Doświadczenia, jakie zdobyłam do chwili obecnej pozwalają wysunąć tezę, że uczniowie chętniej podejmują rywalizację również tę międzyszkolną, jeśli dotyczy ona zespołów. Pracuję z młodzieżą osiągającą przeciętne wyniki w nauce, jest duża grupa uczniów mających trudności w nauce, często w matematyce.

  W maju b.r. kol. P.Kornatowski zaprosił naszą szkołę do wzięcia udziału w drużynowym turnieju matematycznym dla uczniów klas pierwszych. Przedstawiłam zasady w klasach, w których uczyłam. Chętnych uczniów było tak wielu, że byłam zmuszona do przeprowadzenia szkolnych eliminacji.

  Wszystkie grupy zgłosiły chęć zorganizowania kolejnego turnieju. Kolejne spotkanie odbyło się już w naszej szkole w październiku b.r. Zgłosiła się jeszcze większa liczba uczestników. Jestem przekonana, że gdyby forma pracy była indywidualna nie byłoby takiego entuzjazmu, chęci do uczestnictwa. Dlaczego?

  Na podstawie rozmów z uczestnikami oraz z ich opiekunami po konkursie doszłam do następujących wniosków:

  • jeśli grupa odniesie sukces to jako bodziec pozytywny "spoi" grupę; każdy odnajdzie swój cząstkowy wkład we wspólnej pracy. Świadczy to nie tylko o tym, że lepiej umiemy matematykę niż inne grupy ale także o tym, że potrafimy współdziałać, przekonywać innych do swoich pomysłów.

 

  • jeśli natomiast grupa odniesie porażkę to nie będzie ona tak dotkliwa. Uczeń takiej grupy pomyśli "nie jestem sam", może należało zmienić taktykę pracy, może należało wysłuchać propozycji innych członków grupy .

 

  • są uczniowie ,którzy często mają pomysł, jak rozwiązać zadanie, ale niestety zdarzają im się błędy rachunkowe. Jeśli w grupie jest osoba licząca skrupulatnie grupa odniesie sukces. Dzieje się tak w myśl zasady "co dwie głowy to nie jedna".

 

  Nie należy zapominać, że umiejętność współdziałania w grupie jest jedną z podstawowych cech, które świadczą o dojrzałości społecznej. Jest to cecha bardzo przydatna w pracy zawodowej, do której przecież młodzież szkoły średniej jest przygotowywana.

 

 

IV. Trudności występujące przy prowadzeniu lekcji matematyki w grupach.

  Nie każda lekcja matematyki może być przeprowadzona w grupach. Przy wprowadzaniu nowego materiału, konieczności częstego odwoływania się do wiadomości wcześniejszych, wyprowadzania zależności, objaśniania metod, podawania, analizowania przykładów lekcja w grupach nie przyniesie oczekiwanego rezultatu. Bardzo dobrze do pracy w grupach nadają się lekcje ćwiczeniowe, na których doskonalimy umiejętności, schematy postępowania.

  Dobre efekty przynosi często dobieranie w grupy przy lekcji powtórzeniowej. Przeprowadziłam taką lekcję w słabej klasie po to, aby pomóc im w przygotowaniu się do pracy klasowej .

  Największe trudności pojawiają się przy ocenie pracy grupy. Nie ma chyba jednej prostej recepty, jak oceniać. Przy lekcji ćwiczeniowej można ustalić zasady: ocena bardzo dobra za wykonanie wszystkich zadań, ocena niedostateczna za brak jakichkolwiek efektów. Łatwo w tym przypadku o popełnienie błędu-jeśli wszystkie zadania będą trudne uczniowie stracą motywację, zaczną się obwiniać, kłócić. Aby tego uniknąć wśród zadań musi być zadanie łatwe, takie które uspokoi grupę. Z drugiej strony uzyskanie oceny bardzo dobrej nie może być do zrealizowania tylko przy wkładzie aktywnym jednego ucznia w grupie, gdyż zabraknie mu czasu. Tylko dobra organizacja i współdziałanie może przynieść pełny sukces.

 

  Należy zadbać także o to, aby wszyscy notowali efekty pracy grupy.
Skuteczny wydaje mi się następujący pomysł, który od pewnego czasu stosuję na lekcjach w grupach.

 

      Wystarczy podać komunikat przed przystąpieniem do pracy, że ocena pracy grupy zostanie dokonana na podstawie jednego z zeszytów, ale nie wskazywać którego. W interesie wszystkich będzie dbałość o to, aby korygować błędy w zapisach kolegów. Wówczas uczniowie uczą się przez sprawdzanie pracy innych i wzajemnie motywują się do pracy.

 

  Niezbędne jest przy dobrej współpracy przestrzeganie zasad słuchania pomysłów kolegów z grupy. Dobry słuchacz stara się wyjaśnić nieścisłości w wypowiedzi mówiącego, nie przerywa, nie ośmiesza, nie osądza, nie wyciąga wniosków zanim mówiący nie skończy swojej wypowiedzi, nie sprzymierza się z innymi wobec jednego z członków grupy, nie faworyzuje żadnego z członków grupy. Nieprzestrzeganie tych zasad prowadzi do straty czasu, niepotrzebnych dyskusji, kłótni.

 

 

V. Zakończenie.

 

  Nie da się określić wszystkich aspektów pracy w grupach. Każda lekcja przeprowadzona w ten sposób daje nowe doświadczenia, doskonali technikę takich lekcji. Korzyści płynące z pracy w grupach można podzielić na dwie kategorie:

 

  Korzyści dla ucznia:

  • Rozwija wiarę we własne możliwości
  • Umożliwia wzajemne uczenie się uczniów
  • Daje możliwość dzielenia się pomysłami
  • Uczy tolerancji, życzliwości
  • Daje więcej okazji do posługiwania się językiem w uczeniu się

( czytanie, słuchanie, pisanie)

  • uczy przestrzegania przyjętych zasad
  • uczy pełnienia ról

 

  Korzyści dla nauczyciela:

  • ułatwia aktywizację uczniów
  • daje możliwość zajęcia się uczniem słabym
  • daje możliwość lepszego poznania uczniów i nawiązania z nimi bliższego kontaktu
  • wpływa na integrację zespołu klasowego

 

  K. Lubomirska podkreśla, że bez względu na wyniki prac grup jeden cel osiągniemy prawie zawsze:

Podczas zespołowego rozwiązywania zadań

często ma miejsce konfrontacja różnych punktów

widzenia, w wyniku czego dynamizuje się aktywność

poznawcza uczniów, co w konsekwencji prowadzi do

nowych sposobów rozumowania: argumentowania ,

wyjaśnia , formułowania myśli.

  

 

VI. Literatura.

 

 

  1. E.Brudnik, A.Moszyńska, B.Owczarska "Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie" Zakład Wydawniczy SFS Kielce 2000
  2. D.Jaques "Uczenie się w grupach" wydawnictwo finansowane z funduszy programu PHARE program TERM Radom 1997
  3. M.Taraszkiewicz "Jak uczyć lepiej czyli refleksyjny praktyk w działaniu" CODN Warszawa 1999
  4. K.Lubomirska Kwartalnik Pedagogiczny nr2 1993