PAŁAC W KOŚCIELCU KUJAWSKIM
Kościelec Kujawski jest wsią, o której często się pisze w związku z pięknym kościołem romańskim p.w. św. Małgorzaty.
Chcę Państwa zachęcić do zwiedzenia tej niezwykle interesującej wsi, która ongiś była miastem. Kościelec jest starą wsią. Jego początki sięgają gdzieś 1297 roku, potem często w dokumentach jawi nam się miejscowość „Lapidea Ecclesia” (Kamienny), a następnie „Koszczol”. W połowie XV w. wieś uzyskała prawa miejskie magdeburskie. Zezwolił na to w 1442 roku Władysław Warneńczyk. W 1512 roku następuje potwierdzenie prawa miejskiego, jednak miasto Kościelec Kujawski upada i traci owe prawa jeszcze przed rozbiorami, a zatem w czasach I Rzeczypospolitej. Była to zawsze miejscowość prywatna. Twardą ręką rządzili w niej aż do XVII w. Kościeleccy, potem drogą sukcesji przeszła w ręce Działyńskich, następnie Dębskich, pod koniec XIX w. znowu zmieniła właścicieli i stał się własnością Łączyńskich, a w początkach XX wieku jej właścicielami stali się hrabiowie Ponińscy. Dziś jest to wieś leżąca w gminie Pakość.
Piękny pałac kościelecki zbudowany został w 1849 r. przez Dębskich. Postawiono go w stylu klasycystycznym. Jest murowany z cegły i otynkowany, wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta. Od zachodu dobudowano już później nowy budynek, gdzie pierwotnie ulokowano pomieszczenia gospodarcze i dla służby pałacowej. Układ pałacu wewnętrzny jest dwutraktowy. Budynek pałacowy zachował pierwotny rys elewacyjny, dlatego też zauważyć można na elewacji boniowania w tynku, pomiędzy kondygnacjami jest gzyms kordonowy, a w zwieńczeniu budowy niskie attyki. Ryzalit środkowy jest na piętrze otwarty, w przyziemieniu ujęty pilastrami. Piętrowy otwarty portyk utworzony został z dwóch par kolumn jońskich. Same ryzality zwieńczono niskimi i przyczółkami o gzymsach kostkowych. Dachy są niskie dwuspadowe, już niestety nie kryte dachówką , ale blachą i papą. W pałacu obecnie mieści się Centrum Kształcenia Rolniczego, które dokonując w ostatnich kilkudziesięciu latach niezbędnych remontów obiekt przebudowało, przez co nieznacznie pałac zatracił swój pierwotny charakter.
Pałac wraz z parkiem tworzy założenie parkowo-pałacowe. Park od północy graniczy z cmentarzem przykościelnym. Założony został później aniżeli zbudowano pałac, bo dopiero w połowie XIX w. Drzewostan parku jest bardzo urozmaicony. Brama wjazdowa do pałacu znajduje się od strony północno-zachodniej, w jej pobliżu znajduje się figura mająca kształt cylindrycznego postumentu, który stoi na prostokątnym cokole. Na cokole posadowiono kamienną rzeźbę św. Wawrzyńca przypuszczalnie z końca XIX wieku. W obrębie parku znajduję się spichlerz folwarczny zbudowany w początkach XX wieku, nie posiada on jednak wyraźnych cech stylowych. Jego dach kryty jest dachówką, a we wsi na uwagę zasługuje 6 domów murowanych na przełomie XIX i XX wieku. Domy te noszą obecnie numery: 21, 25, 27, 29, 30 i 36. Warto o nie też dbać, jako że wraz z kościołem i założeniem pałacowo-parkowym świadczą o historii tej wsi.
oprac. Jan Dankowski